De prioriteiten op immaterieel/maatschappelijk vlak zijn duidelijk: levenslang leren, armoede(detectie) en geestelijke gezondheidszorg.
De COVID-19 pandemie heeft onze economie en haar arbeidsmarkt grondig door elkaar geschud. Voor het eerst sinds lange tijd stijgt de werkloosheid en daalt de vraag naar arbeidskrachten. Gelukkig fungeert het stelsel van tijdelijke werkloosheid als een belangrijke buffer waardoor de impact van de gezondheids- en economische crisis op onze arbeidsmarkt pas op termijn duidelijk zal worden.
Automatisering en digitalisering kwamen door de pandemie bij ondernemingen in een stroomversnelling terecht. Voor heel wat jobs worden IT-skills onmisbaar, evenals zogenaamde softskills zoals bijvoorbeeld flexibiliteit, analytisch denken en multidisciplinair samenwerken.
Dit heeft verschuivingen op de arbeidsmarkt tot gevolg waardoor de krapte niet van de baan is, maar zich wellicht heroriënteert. Ook de economische weerslag van de Brexit op de West-Vlaamse economie zal nieuwe uitdagingen creëren voor een snel wijzigende arbeidsmarkt.
Regio Zuid-West-Vlaanderen schuift in het kader van haar regionaal relanceplan 3 bouwstenen uit de socio-economische Streekvisie 2020-2030 ‘Just Make it!’ naar voren om het hoofd te bieden aan de prangende uitdagingen op onze arbeidsmarkt, namelijk (i) stimuleren van werknemerschap en ondernemerschap, (ii) het kwalitatief aan de slag krijgen en houden van alle talenten en (iii) het stimuleren van toekomstgericht levenslang leren.
‘Opleiding’ en ’levenslang leren’ vormen de cruciale sleutels tot actieve en duurzame loopbanen. Op korte termijn moeten we vermijden dat mensen in de werkloosheid terechtkomen door onder meer proactief in te zetten op competentieversterking en reallocatie. Ook werk dat rekening houdt met de diverse levensfasen van werknemers draagt bij tot het voorkomen van vroegtijdige uitstroom.
We moeten voldoende aandacht besteden aan alle talenten, ook de werkzoekenden en inactieven die extra ondersteuning nodig hebben. Op deze manier kunnen we de tekorten op de arbeidsmarkt wegwerken. Zeker aangezien de bevolking op arbeidsleeftijd in onze provincie sterker zal krimpen dan gemiddeld in Vlaanderen.
Om kort op de bal te kunnen spelen, is er nood aan een voortdurende monitoring van de arbeidsmarkt. Dat kan onder andere met data over tijdelijke werkloosheid regionaal niveau of monitoring van schoolverlater. Er zijn ook voldoende instrumenten nodig om te kunnen inspelen op het heroriënteren van arbeidskrachten, zoals een flexibel aanbod volwassenonderwijs en een snelle schakeling naar vorming of (andere) tewerkstelling in periodes van inactiviteit
De armoedeproblematiek is door de coronacrisis nog vergroot: een toename aan hulpvragen werd vastgesteld en ook in de nabije toekomst nog verwacht. De hulpvragen komen daarbij niet enkel uit gezinnen die behoren tot het ‘klassieke OCMW-cliënteel’.
Om kwetsbare gezinnen te kunnen ondersteunen, is het nodig dat lokale besturen hun actieradius vergroten: drempels voor effectieve ondersteuning moeten weggewerkt worden, de vindplaatsgerichte/outreachende werking die lokale besturen nu reeds voorzien, moeten versterkt worden en ook een bijkomend digitaal spoor om gezinnen in een (financieel) kwetsbare situatie te detecteren is nodig.
Het vergroten van de actieradius zal resulteren in een toegenomen werklast voor de OCMW’s. Een verlaging van de caseload en administratieve lasten is een eerste stap, maar bijkomende middelen om personeelskosten te financieren en expertise en middelen m.b.t. digitale hulpverlening een noodzakelijke tweede.
Gezinnen met een beperkt inkomen hebben niet enkel behoefte aan crisissteun met een korte duur. Ze hebben vooral nood aan een menswaardig structureel inkomen.
Het optrekken van de laagste inkomens en werk zijn daarbij belangrijke instrumenten en dus moeten de drempels naar werk weggenomen worden. Daarnaast is het nodig dat aanvullende steunmaatregelen, rechten en voordelen efficiënter en eenvoudiger, en waar mogelijk automatisch, toegekend worden. Dit vereist een kader, afstemming en duidelijke richtlijnen.
1 op 4 volwassenen, i.c. 75.000 Zuid-West-Vlamingen, krijgt ooit te maken met psychische problemen, gaande van stemmingsstoornissen, depressies (23% of 17.250 ZWVl) tot angstproblemen (17% of 12.750 ZWVl) en suïcidale gedachten (11% of 8.250 ZWVl). Het aantal zelfmoorden in Zuid-West-Vlaanderen ligt hoog. Zelfmoord is de meest voorkomende doodsoorzaak bij personen tussen de 15 en 39 jaar. Niet minder dan 6% van alle overlijdens binnen deze leeftijdsgroep in onze regio zijn hieraan toe te wijzen.
Ook in de werkcontext is dit thema belangrijk, want 1 op 6 werknemers uit onze regio, ongeveer 22.000 Zuid-West-Vlamingen, kampt met burn-out klachten.. Het voorkomen van burn-out door onder meer stressreductie en mentale fitheid vormt dan ook een belangrijk aspect van werkbaar werk, naast kwaliteitsvolle tewerkstelling en ergonomisch gezonde jobs.
Helaas rust er nog steeds een taboe op geestelijke gezondheid en psychische klachten, waardoor mensen met psychische problemen te weinig praten over hun problemen of emoties en vaak met negatieve vooroordelen geconfronteerd worden. Het stigma zorgt ervoor dat zij minder kansen krijgen op de arbeidsmarkt, uitvallen op het werk of moeilijker sociale relaties kunnen aangaan.
Uit recent onderzoek blijkt dat COVID-19 het mentaal welbevinden van de bevolking danig op de proef stelt. De coronacrisis zorgt voor verhoogde gevoelens van angst, somberheid en eenzaamheid, leidt tot een toename van slaapproblemen en zorgt voor een verhoogd middelengebruik (slaap- en kalmeringsmiddelen, tabak & alcohol). Kortom, inzetten op geestelijke gezondheid is belangrijker dan ooit.
De cultuur- en vrijetijdsector is één van de hardst getroffen sectoren in de coronacrisis. En ook 2021 wordt een moeilijk jaar waarbij er op dit moment geen perspectief is voor heropstart. Door het wegvallen van cultuurbezoek ontmoeten we minder mensen. Ook dat heeft een effect op onze mentale gezondheid.
Een goede reden om in relanceplannen de cultuur- en vrijetijdsector niet te vergeten. Dit kan bovendien gemakkelijk onder de noemer ‘faciliteer de beleving’ waarbij enerzijds, voortbouwend op de creatieve boost die ontstond bij aanvang van de crisis, verder ingezet wordt op het verfijnen van in de crisis ontstane formats en het ontwikkelen van nieuwe (digitale) formats, die de potentie in zich hebben tot brede(re) participatie.
Vanuit onze regio stelden we alvast onze kandidatuur bij Cultuurconnect voor een piloottraject. Op deze manier hopen we vanuit de sector innovatief in te werken op het verbinden van zowel aanbieders van als participanten aan cultuur. Dat kan onder meer door het opzetten van een gedeelde en gemeenschappelijke slimme digitale basisinfrastructuur waarbij we vanuit het netwerk van de cultuurhuizen de toeschouwers bereiken, informeren, prikkelen en mobiliseren.